Thầy Quang Nguyen, giáo viên tiếng Anh với 20 năm kinh nghiệm, chia sẻ tầm quan trọng của việc học phát âm theo IPA.
Học IPA (International Phonetic Alphabet - bảng ký hiệu ngữ âm quốc tế) giống học một ngôn ngữ mới, với những ký hiệu loằng ngoằng và khó hiểu. Nó thực sự không đơn giản, nhưng lại đóng vai trò rất quan trọng để bạn có thể nghe và nói tiếng Anh tự tin.
Rất khó để xác định phát âm nếu chỉ dựa vào mặt chữ
Tiếng Anh khác với tiếng Việt, không chỉ bởi hệ thống âm hoàn toàn khác nhau, mà còn vì tiếng Anh có chữ viết và cách phát âm khác nhau tương đối nhiều. Do đó, nếu chỉ nhìn vào mặt chữ, bạn sẽ rất khó để phát âm chuẩn. Do không liên kết được từ đã biết với cách phát âm của từ, bạn sẽ gặp vô vàn khó khăn khi nghe và nói tiếng Anh.
Ví dụ, một chữ có thể phát âm theo rất nhiều cách khác nhau:
I take it you already know
Of tough, and bough, and cough, and dough
Others may stumble, but not you
On hiccough, thorough, drought, and through.
Trong bốn câu trên thì có tám từ có cụm "ough", được phát âm theo sáu cách khác nhau (tức là sáu âm IPA khác nhau):
"Tough" (cứng rắn) có nguyên âm là "schwa" /ʌ/ phát âm /tʌf/
"Bough" (cành cây chính) có nguyên âm đôi /aʊ/ (hơi giống "ao" trong tiếng Việt) phát âm là /baʊ/
"Cough" (ho) có nguyên âm là âm "o căng miệng" /ɔ/ phát âm là /kɔf/
"Dough" có nguyên âm là nguyên âm đôi /oʊ/ (hơi giống "âu" trong tiếng Việt) phát âm là /doʊ/
"Hiccough" có nguyên âm là âm "unstressed schwa" /ə/ phát âm là /ˈhɪkəp/
"Thorough" có nguyên âm là nguyên âm đôi /oʊ/ phát âm là / ˈθɜroʊ /
"Drought" có nguyên âm là nguyên âm đôi /aʊ/ (hơi giống "ao" trong tiếng Việt)phát âm là /draʊt/
"Through" có nguyên âm là âm "u chặt miệng" /u/ phát âm là /θru/
Đây đều là những từ tiếng Anh tương đối phổ biến và thường gặp. Việc dựa vào "mặt chữ" có rủi ro rất lớn về việc "phát âm sai".
<!--[if IE 9]><![endif]--> <!--[if IE 9]><![endif]-->
Âm tiếng Anh và tiếng Việt rất khác nhau
Chắc chắn bạn đã biết, tiếng Anh và tiếng Việt có âm rất khác nhau. Ví dụ, tiếng Anh có âm /dʒ/ trong từ "job" khác với tất cả âm trong tiếng Việt. Vì vậy, nếu bạn không học về âm, khi nói tiếng Anh rất khó để người khác hiểu.
Từ "job" nghe có thể giống như "chóp", "yóp" hay cái gì đó tương tự. Và khi không nghe được âm này khi ở cuối từ, bạn sẽ rất khó phân biệt giữa "rich" hay "ridge" (đỉnh núi). Đó là lý do "âm" đóng vai trò rất quan trọng trong việc học phát âm tiếng Anh.
Nghe để luyện phát âm có tính "không chắc chắn" (uncertainty)
Một trong những đặc tính của nghe là "uncertainty" (không chắc chắn). Khác với đọc, bạn có một văn bản rõ ràng, và về cơ bản thì mọi người đều thống nhất rằng, ví dụ, chữ "a" là chữ "a" chứ không phải một chữ khác.
Khi bạn nghe tiếng Anh, một từ có thể có rất nhiều cách phát âm khác nhau (accent). Điều này sẽ không gây ra khó khăn cho trẻ bản ngữ như ở Anh, Mỹ, Australia vì chúng được tiếp xúc và làm quen với tất cả các "phiên bản" quen thuộc của một cách phát âm một từ.
Nhưng với người học ở Việt Nam, câu chuyện lại khác. Chúng ta ít tiếp xúc với tiếng Anh nghe - nói hơn rất nhiều so với người bản ngữ, nên quy trình "nghe - nhận diện âm - bắt chước - được sửa - phát âm chuẩn" thường gặp rất nhiều khó khăn. Vì âm thanh thì "vô hình", nên việc nghe một đằng, phát âm một nẻo là rất phổ biến.
Bằng chứng là khi yêu cầu các bạn nghe tiếng Anh và bắt chước y hệt (listen and repeat), phần lớn người học Việt Nam đều sẽ mắc lỗi về âm, trọng âm, giai điệu. Tóm lại là phát âm sai ở một mức độ nào đó.
Một học viên của tôi từng phát âm sai gần như 100% các từ quan trọng. Trong quá trình học phát âm, bạn ấy vẫn phát âm sai rất nhiều khi "nhìn mặt chữ" để đọc, hoặc khi "nghe mẫu" để bắt chước.
Nhưng sau khi học hòm hòm về IPA, bạn ấy được tôi yêu cầu dựa vào IPA để đọc, không nhìn mặt chữ nữa. Tiếng Anh của bạn ấy chuẩn và dễ hiểu hơn nhiều. Do đó, tôi bảo bạn ấy, khi đọc bất kỳ từ nào, hãy tra IPA để biết cách phát âm, đọc theo IPA, kết hợp với nghe để hoàn thiện hơn. Đến cuối khóa học, tiếng Anh của bạn ấy đã tiến bộ rất nhiều, phát âm chuẩn và nói đúng trọng âm của từ.
IPA giúp cho người học hình tượng hóa được âm thanh, nó giống như một nốt nhạc được chép trên giấy, với những người không hiểu thì trông giống mấy con nòng nọc, còn những người hiểu rồi thì là những giai điệu tuyệt vời.
Quang Nguyen